11 sty Retrofleksja – mechanizmy unikania kontaktu w psychoterapii Gestalt (cz. 3)
W psychoterapii Gestalt operujemy terminem mechanizmów unikania kontaktu. Chciałbym przybliżyć Ci w paru kolejnych artykułach czym są te mechanizmy oraz jak przejawiają się one w naszej codzienności.
Retrofleksja to kolejny mechanizm unikania kontaktu, który wyodrębniamy w psychoterapii Gestalt. Możemy mówić o niej wtedy, gdy energia, którą moglibyśmy użyć w stronę ludzi lub świata, jest kierowana do wewnątrz. Brzmi to dosyć skomplikowanie, więc spróbujmy spojrzeć na to na przykładzie.
- Robimy sobie to co chcielibyśmy zrobić drugiej osobie. Przykładowo, zamiast wyrazić nasz gniew i frustrację na drugą osobę, kierujemy ją na siebie. Zachowanie to systematycznie wzmacniane, rozwija wewnętrznego krytyka.
- Robimy sobie to, co chcielibyśmy, żeby było nam zrobione np. oferujemy komuś naszą troskę, licząc, że w pewnym momencie sami to dostaniemy od tej osoby lub będąc w ciężkiej sytuacji zaczynamy głaskać swoją rękę, gdy de facto chcielibyśmy, żeby ktoś nas przytulił, pogłaskał.
Emocja nie dochodzi do adresata. Nie dochodzi do wyrażenia gniewu, nie dochodzi do prośby o bliskość, nie ma wyrażenia potrzeby. Zamiast tego emocja, lub potrzeba jest kierowana do wewnątrz. Zatrzymanie ekspresji, dokonuje się nie tylko na poziomie emocjonalnym, ale również i na poziomie cielesnym. To trochę tak jakbyś napiął się do skoku, ale zamiast pójść dalej i skoczyć – pozostajesz w ciągłym napięciu. W pewnym momencie Twoje mięśnie zaczną się spinać i boleć. Po wielu latach utrwalania tego mechanizmu, napięcia te mogą zacząć dawać znać o sobie w postaci bólów oraz innych dolegliwości o charakterze psychosomatycznym.
W psychoterapii gestalt, nie nazywamy retrofleksji zaburzeniem. Jest to mechanizm, który w pewnym momencie miał racje bytu, ale z upływem lat, może skutecznie ograniczać jakość i radość z życia. Ludzie zaczynają retroflektować, gdy wyrażanie emocji nie jest bezpieczne, lub nie jest mile widziane. Jeśli warunki, w których dorastałaś/ dorastałeś nie pozwalały na wyrażanie, mogło nie być innej możliwości jak schować swoje emocje i potrzeby głęboko w sobie. To trochę tak jakbyś chciał się z kimś witać, wysunął rękę do przodu, ale nie zobaczył odpowiedzi w postaci drugiej ręki. Tym co Ci wtedy pozostanie, będzie schowanie swojej ręki z powrotem do kieszeni. Jeśli sytuacja będzie się powtarzała, w pewnym momencie możesz przestać wyciągać swoją rękę, będąc przekonanym lub obawiając się, że nie spotka się ona z przyjeciem przez druga osobę.
Małe ćwiczenie
Zauważ jakich tematów i emocji unikasz w kontakcie z drugą osobą. Czy w Twoim świecie są emocje, których według Ciebie nie powinno się przeżywać? Czy są Twoim życiu sytuacje, gdy spinasz się do działania, ale nie wykonujesz ruchu? Czy jesteś w stanie dojść kiedy ten mechanizm pojawił się u Ciebie ? Czy zdarza się czasem, że robisz dla siebie to chciałabyś/ chciałbyś, aby dla Ciebie zrobił ktoś inny? Co czujesz w swoim ciele, gdy nie wyrażasz lub nie masz możliwości wyrazić swoich emocji lub potrzeb?
Bibliografia
Chu V. (1994/ wyd. org. 1971) Psychoterapia Gestalt, Warszawa: Kanon.
Sills Ch., Fish S., Lapworth P. (1999) Pomoc psychologiczna w ujęciu Gestalt, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia PTP
Gestalt Therapy, (100 Key Points), Dave Mann, 2010
Introjekcja -mechanizmy unikania kontaktu w psychoterapii Gestalt (cz.1)
Defleksja -mechanizmy unikania kontaktu w psychoterapii Gestalt (cz.2)